Wees Studio Harddiskrecording

Harddiskrecording

Introductie

Ingrediënten

USB en FireWire

Aansluitingen en bekabeling

Software

Voordelen van software

CDR - DVD

Specificaties, diverse HD kaarten

Kost dat?

ADAT fenomeen

JoeCo recorder

A&H ICE-16

All in one; workstations

Software

Boze tongen beweren (zelfs in gerespecteerde muziekbladen) dat Midi op sterven na dood is door de komst van low (no) budget HD-recording. Blijkbaar heeft men de verschillen tussen beide niet goed begrepen.
Midi en Harddiskrecording laten zich niet vergelijken omdat beide een volstrekt eigen bewerkingsproces kennen en principieel anders werken.
Want bij Midi wordt niet de muziek zelf, maar alleen de commando's (die de geluidsmodule van de synthesizer triggeren) opgenomen. Een wezenlijk verschil met harddiskrecording.

Bij HD-recording neem je het geluid zélf op, zoals je dat ook met een normale recorder doet.
Een AD-converter (16, 24 of 32 bit) digitaliseert het analoge geluid en plaatst daarna dit digitale signaal op de harde schijf (reken overigens op 10-400 Mb voor 1 minuut stereogeluid). Vervolgens kun je het digitale signaal (relatief beperkt) editen.
Het eenvoudigste systeem maakt gebruik van een 'gewone' geluidskaart waardoor meestal sampling op 44.1 kHz bij 16 bit nét mogelijk is.
De betere (en veel duurdere) systemen leveren hardware met hoogwaardige AD-DA converters (b.v. Lexicon, M-audio, Protools, TC-Electronics, RME, Focusrite, E-MU en Motu). Omzetting geschiedt hier op minstens 24 bit bij 96.000 Hz. Deze kaarten hebben uiteraard betere specificaties.
Tenslotte, de software bepaalt de mogelijkheden, waarbij vaak tientallen -professionele- editfuncties tot je beschikking staan.

De eerste digitale opname op HD werd in 1982 gemaakt op 'n Apple II kloon.
Omdat de digitalisatie op 8 bit gebeurde, viel het resultaat nogal tegen, de ruis was nog aan de winnende hand.
De generatie (DAT)recorders en HDrecorders daarna maakte gebruik van 15 en 16 bit AD, waardoor de kwaliteit al snel naar het niveau van de CD getrokken werd.
Moderne (semi)professionele geluidskaarten werken intern al op 32 bit. Daardoor neemt o.m. de S/R verhouding (dynamiek) drastisch toe. Ook de samplerate ligt momenteel al op 96 tot 192 kHz!
Dat levert naast de dynamiekverhoging ook winst in het hoog op, op maat dus voor DVD-systemen.
Brom, kraak, scherp geluid, 'head bump', de moderne AD-kaart heeft er absoluut geen last meer van.
De opnames zijn kristalzuiver, en gaan in kwaliteit elke analoge recorder te boven.

De ingrediënten.
Een Pentium IV 1800 MHz met 256 Mb intern geheugen en een harde schijf van 6 tot 10 GigaByte is voor 2 sporen (echt!) een werkbare start. Een moderne geluidskaart, of een echte AD-kaart maken van de computer een tapeless recorder die bij gebruik van de juiste software werkelijk kan toveren.
Wil je (veel) meer comfort en snelheid, denk dan aan een Pentium i7 core met 4 tot 12 Gb intern geheugen (64 bits systeem nodig!) en een 1 tot 3 TB 7200 rpm harde schijf. Een SSD-schijf voor je data en systeem mag ook, beter en sneller.
Hoe sneller je processor, hoe sneller de bewerkingen uitgevoerd worden. The more the better, in dit geval.
Met dit processor-geweld is digitaliseren van meerdere tracks op 24 bit/96 KHz goed mogelijk.
Ook een snel SCSI systeem (met AV harde schijf) werkt uitermate prettig, maar is steeds minder noodzakelijk door de komst van high-speed IDE-schijven (7200-10.000 rpm met soms een enorme cache!).
De grote wave-files zullen onder SCSI wat sneller (maar niet beter ;) bewerkt worden.

Mobiel kan ook, met een laptopje (met dank aan Johan Slaghuis).

USB en firewire
USB en firewire zijn erg populair. De extreem hoge doorvoersnelheid van USB2 high speed garandeert op een vlotte pc inmiddels 16 kanalen op 44,1/16, Of 10 op 96/24 (Of 2 kanalen op 192/64, yes ;)
Firewire (afkomstig uit de digitale videowereld) gaat daar nog net bovenuit, niet in theorie, maar wel in praktijk. Heb je een pc met meerdere fiwi's, dan zijn die soms naast elkaar te gebruiken (met bijvoorbeeld 2 fiwi geluidskaarten en ondersteunende software!).
Op dat moment bepaalt de processor, je harde schijf en het interne geheugen de maximale doorvoercapaciteit. Maar 16 sporen op een laptopje is inmiddels gewoon haalbaar.
De nieuwe USB3 garandeert 'buitensporige' snelheden, waardoor de bandbreedte van in- en uitvoer van apparatuur niet langer begrensd wordt door USB.

Bijkomend voordeel van USB en FiWI is dat de aansluiting op je pc of Mac vaak probleemloos werkt, in tegenstelling tot de pci-interface kaarten die je in je pc moest inbouwen. Gezeur met de dma en irq was (en is) daar bijna spreekwoordelijk.

Aansluitingen

Als je in een uitgebreide setup met mengtafel een harddiskrecordingkaart plaatst (zowel pci, usb2 en firewire) krijg je met een scala aan aansluitingen te maken. Als eerste de analoge in- en uitgangen. Als je een 4 sporen kaart hebt (plus 2x digitaal) trek je dus 4 kabels naar de ingang, en vier naar de uitgangen van je mengtafel.
Vervolgens gaan er digitale kabels (SP/Dif) naar de externe apparatuur, zoals een DAT, Adat of digitale mengtafel. Dat kan zijn een
- SP/Dif coaxiaal (2 kanalen) (de symmetrische pro-versie heet AES-EBU);
- SP/Dif optisch (glasvezel, ook wel Toslink, 2 kanalen);
- Adat lightpipe (dezelfde glasvezel, 8 kanalen ineens) voor alle adat-compatible apparatuur.

Maar, om digitale apparatuur goed samen te laten werken moet er ook één centrale 'klok' ingesteld worden. Je project staat immers op 44,1, 48 of 96 KHz (sampling rate). Daarvoor sluit je op alle betrokken digitale apparatuur de 'Worldclock' aan. Die kabel zorgt ervoor dat alle afzonderlijke, digitale apparaten als slave de klok van de master volgen (op bijvoorbeeld 96 Khz). Dat geeft je de mogelijkheid sample-nauwkeurig (phaselock) te verzenden of te syncen.
Als je tijdens het opnemen hinderlijke klikken/tikken hoort, mag je ervan uit gaan dat de klok niet juist staat ingesteld op één of meerdere apparaten.
En dan is er tenslotte ook nog 'synchronisatie'. Als je meerdere recorders of geluidskaarten hebt, en misschien ook nog een videodeck, wordt het een uitdaging om ze fatsoenlijk met elkaar te laten praten. Het wordt opgelost als in het echte leven; één apparaat wordt 'master' en de andere worden allemaal 'slave'. De master verstuurt SMPTE (een soort draaggolf met locatiegegevens en start-stopfuncties) en alle slaves reageren (meestal). Zo kan de setup 'in de maat lopen'.
Wil je vanaf je digitale mengtafel, videodeck of Adat je software/pc aansturen, dan gaat ook dat niet spontaan. SMPTE stuurt dan wel locatiegegevens van het transport, maar de meeste pc's kunnen niet spontaan met SMPTE overweg. Die moet door een synchroniser eerst omgezet worden naar MTC (Midi Time Code), die wél via midi je pc en software kan bedienen.

Om een dergelijk set goed aan te sluiten ben je wel even bezig. De materie is complex en elk merk hanteert eigen wijsheden. Ook de software is een item, want niet alle software ondersteunt specifieke functies die moderne digitale apparatuur biedt!

Klik voor schema verbindingen.

Software

De software is er in alle soorten en maten, meestal wordt bij de geluidskaart al standaard een zogenaamde WAVE-editor geleverd waarmee eenvoudige bewerkingen zoals opnemen, toonregeling, knippen en plakken mogelijk wordt.

Wil je meer, dan kan dit uiteraard ook, voor bedragen vanaf zo'n tweehonderd euro zijn professionele editors te koop (Samplitude, Audition, Sound Forge, WaveLab, Cool Edit Pro, Nuendo) waarmee het geluid op iedere denkbare wijze bewerkt kan worden.
Denk hierbij aan digitale compressie en toonregeling, time-stretching, resampling, looping, etc. etc.
Zie ook hieronder.

Voordelen
Tijdens de opname wordt het stereogeluid i.p.v. naar de DAT de PC ingevoerd waar het opgeslagen wordt als een digitale Wave-file (=audiobestand van Windows). We spreken dan over 'wafjes'.
De tapeless recorder kent uiteraard geen bandruis en het editen van de data levert geen (generatie)verlies op omdat het plaats vindt in het digitale domein.
Je kunt inzoomen op de hele song, maar ook op enkele frames ervan, waarbij bewerkingen eveneens binnen dat zelfde kader plaats vinden.
Het verwijderen van de aftikkende drumstokken of het kopiëren van een intro is daarmee een peulenschil geworden. Maar er kan véél meer.

Enkele nadelen zijn er ook. Er is dan wel geen bandruis, maar storingen, bijvoorbeeld veroorzaakt door het computersysteem zélf of door andere elektrische apparaten (de koelkast is berucht), steken op onverwachte momenten de kop op.
Ik heb wel eens gehoord dat het tot de mogelijkheden behoort dat bijvoorbeeld Windows vastloopt.
Met als gevolg, dat 'n enkele keer de mix opnieuw gemaakt moet worden.
Sinds Windows XP is het echter een stuk stabieler geworden, dat mag gezegd worden. Vista daarentegen, zeker de 64 bit versie, moet zich nog steeds bewijzen. Wat mij betreft heeft Windows 7 zich al wel bewezen. Uitstekende driver-ondersteuning. Het is een uitermate stabiel OS, ook de 64 bits versie, vermits je de juiste drivers daarvoor hebt. Een aanrader!

Toch is het wel eens lastig de pc, software en kaart goed op elkaar af te stemmen. De juiste (lees nieuwste) stuurbestanden zijn hier van essentieel belang.
Latency, of (audio) 'vertraging' kan je voor grote problemen stellen. Experimenteer daarom met verschillende drivers tot dat je een adequaat werkend systeem hebt. De ASIO 2 drivers hebben hier een uitstekende naam.
In de software kun je diverse instellingen wijzigen, o.a. het aantal en de grootte van de buffers, die het OS gebruikt.
Door hier mee te stoeien kun je Latency optimaliseren voor het systeem (0 ms heeft de voorkeur).

Een gemiddelde song van enige minuten neemt al snel zo'n 50 Mb ruimte in beslag, wanneer je uitgaat van een 16 bit stereosignaal dat gesampeld is op 44, 1 khz. Bij 24 bit/96 kHz (of zelfs 32 of 40 bit bij 192 kHz !) ligt dat nog aanmerkelijk hoger.
Dat telt snel op en songs die klaar zijn kun je dan ook beter zo snel mogelijk wegschrijven naar de tapestreamer of backup-HD. Tijdens het bewerken van een song is het mogelijk andere Wavfiles (effecten of stemmen bijvoorbeeld) te mixen met het al bestaande geluid, waardoor in feite weer nieuwe songs ontstaan.
Doordat de toonregeling en compressie op digitale wijze plaatsvinden, ontstaan er nieuwe mogelijkheden.

De parametrische toonregeling bijvoorbeeld kan grafisch driedimensionaal worden weergegeven, waardoor heel precies te zien is wat je doet met het geluid. Met compressie en 'normalize'functies kun je de samples bovendien eenvoudig op elke gewenst volume brengen.
Een piek die zich ergens in de song bevindt is zo gevonden en in een handomdraai aangepast op het gewenste niveau.
Echter, een vette sound creëren met een digitale compressor kun je voorlopig wel vergeten, daarvoor zul je nog steeds de analoge compressor moeten gebruiken.

Het maken van cross-fades, waarmee je een soepele overgang tussen twee muziekfragmenten beoogt, is zeer eenvoudig en met grote precisie te maken. Het in- en uitfaden van de afzonderlijke samples kan grafisch worden weergeven waardoor je ook kunt zien wat je gaat doen.
Haarscherpe cross-fades zijn het gevolg.
En, het houdt niet op, functies als time-stretch en pitch laten je evenzeer toveren met het geluid.
Time-stretch knipt met precisie kleine frames weg of berekent er nieuwe bij, waardoor het fragment of de totale song langer of korter gaat duren.
Heel handig bij commercials en jingles.
Eveneens is het mogelijk om tijdens de time-stretch -net als bij de analoge recorder- de toonhoogte (pitch) mee te veranderen.
Bedenk overigens wel, dat al die bewerkingen niet eindeloos uitgevoerd kunnen worden.
Elke bewerking verslechtert het geluid (zeer) minimaal, maar alle bewerkingen tellen uiteindelijk wel op. Een wat scherp, koud geluid kan dan het uiteindelijke gevolg zijn. Werk met beleid dus.

En altijd is daar ook de 'Undo'functie, je grootste vriend in de studio. Die je foutjes doet vergeten door de laatste bewerking(en) weer ongedaan te maken.
Deze Undo gaat gemakkelijk 300 levels terug (ook één bepaald level, of een genest level, is te selecteren). Maar een maximaal/oneindig aantal Undo's is meestal ook mogelijk. Lijkt niet zo interessant, maar als je weet hoeveel geheugenruimte nodig is om een bewerking ongedaan te maken in een bestand van 6 Gb, kun je je voorstellen dat een onbeperkt aantal van dit soort undo's toch indrukwekkend te noemen is.

CD-R

Je ziet, harddiskrecording kan veel te bieden hebben omdat functies voorhanden zijn die een analoge recorder nu eenmaal niet biedt.
En het leukste is nog wel, dat als je eenmaal klaar bent, de songs zo naar CD-R (of DVD) geschreven kunnen worden!
Een veilig en praktisch medium, want de CD weerstaat probleemloos de tijd en de meeste 'mishandelingen' en kunnen bovendien in elke huiskamer, waar ook ter wereld, afgespeeld worden.
Bij het maken van je wave-files moet je er aan denken dat je uiteindelijk files van 44,1 kHz, 16 bit stereo gebruikt.
Dit is n.l. het enige formaat dat de CD (volgens de RED BOOK norm) accepteert.

Wave-edit software

Adobe Audigy (voorheen Cool Edit Pro)
Een echte semi-professionele multitracker !

Het ziet er allemaal zeer gelikt uit, en werkt boven verwachting stabiel. Boven verwachting, omdat dit soort programmatuur nog al wat specifieke eisen stelt aan de hardware.
Er zijn maar liefst 128 stereo sporen te gebruiken, vermits je geluidskaart dit ondersteunt ;)
Midi-synchronisatie is eenvoudig, waardoor in combinatie met een midi-sequencer een zeer krachtige setup ontstaat!
Ook hier geldt, de software is zo goed als de geluidskaart die er aanhangt.
Bewerkingen zijn volop mogelijk, en klinken goed. Een topper. Momenteel werken we met versie 3 (64 bits!), bij voorkeur natuurlijk onder Windows 7 (64b).
Plm. € 320,-.

Sony Sound Forge
De m.i. meest stabiele 2 kanaals wave-editer.
Momenteel toe aan versie 10, en al enige tijd ondergebracht bij Sony! Met een perfecte zoom (tot 24x), zodat de samples goed in beeld te brengen zijn. Maximale S/R is 192 kHz bij 64 bit, afhankelijk van je geluidskaart, uiteraard ;-)
De interface oogt prettig en rustig, en de layout is al vele versies vrijwel onveranderd. Toch heeft versie 10 opmerkelijk verschillen t.o.v. de vorige versies 8 en 9. Je kunt (eindelijk) tot 8 sporen multitracken, in dit geval voor het maken van bijvoorbeeld een dolby-mix voor DVD! Daardoor ziet de immer sobere Sound Forge er opeens een stuk leuker uit ;-)
Intern werkt SF op 16, 24 of 32 bit, en of je dit kunt benutten ligt wederom aan je geluidskaart.
Je kunt met bestanden van maximaal 4 Gb werken, niet direct de beperking van SF, maar van Windows Fat 32. Overstappen (converteren) naar NTFS dus!
Ook de non-destructieve editing is uiteraard aanwezig, waardoor je originelen bewaard blijven.
Vooral de goedklinkende effecten/bewerkingen maken van SF een topper. Effecten zoals galm, toonregeling, chorus en eq werken en klinken zoals het hoort.
Een aparte mp3-plugin is eveneens verkrijgbaar.
Er is ook een uitgeklede versie, onder de naam SF Studio, verkrijgbaar. De specs liggen 'n tandje lager, de functionaliteit is vergelijkbaar met SF zelf. Fantastische software.
Plm. € 320,-.

Cool Edit 2000 (is niet meer)
De twee-sporen variant van Cool Edit Pro. Hoewel, je kunt dit programma beter geheel los zien van de multitracker, want CoolEdit heeft volstrekt unieke eigenschappen.
DJ's zullen het pakket zeer waarderen doordat beats eenvoudig te voorschijn komen. Voor 2 spoor-editing werkt dit pakket probleemloos, de functies zijn uitgebreid en klinken uitstekend.
Er is een Studio-plug-in beschikbaar (€ 58,-) die een vier-sporen multitrack toevoegt.
Plm. € 69,-.

Wavelab 7
Een goede oude bekende uit de stal van Steinberg.
Twee kanalen (stereo) bewerking van waves, en talloze andere formaten.
Grafisch zeer geavanceerd, maar daardoor ook wat instabieler.
Ook hier 32 bit interne verwerking, bij een maximale S/R van 192 kHz.
Plm. € 529,-.

De uiteindelijke te behalen geluidskwaliteit wordt vooral bepaald door je geluidskaart!
Een moderne geluidskaart werkt intern op 24/32/40 bit bij maximaal 192 kHz samplerate. Dat lijkt 'overdone', maar door deze wijze van digitaliseren werk je opzettelijk met een hoge norm. Uiteindelijk, als de CD geschreven wordt, werk je met downsampling terug naar de eerder genoemde stereo, 16 bit en 44,1 KHz.
Of je werkt door naar de superCD...
Deze werkwijze biedt maximale kwaliteit voor het eindproduct, details en dynamiek blijven hoorbaar beter overeind.
Dit hoeft overigens niet altijd duur te zijn, de Terratec 24/96 kost € 170,-.
Daar krijg je bovendien twee analoge en twee digitale in/uitgangen voor.

Specificaties doorsnee harddiskrecordingkaart:
   PCI board
   Bus master transfer supports '24bit 4byte mode' (32bit)
   4 inputs and outputs total
   Simultaneous recording and playback of all channels with up to 24bit/96kHz
   Analog stereo Line In switchable between +4dBu and -–10dBv (cinch)
   Analog stereo Line Out switchable between +4dBu and -–10dBv (cinch)
   24bit/96kHz AD converter with 100 dB dynamic range (S/NR)*
   24bit/96kHz DA converter with 110 dB dynamic range (S/NR)*
   24bit/96kHz digital stereo Line In (S/PDIF with up to 24bit/96kHz)
   24bit/96kHz digital stereo Line Out (S/PDIF with up to 24bit/96kHz)
   Input control with +18 dB gain in 0.5 dB increments
   Hardware mixer with 36 bit internal resolution
   VU meter in the control panel for every channel (based on hardware)
   Non-audio mode to transfer AC3 and DTS streams over the digital connector
   Connecter (D-Sub) for a MIDI kit or TerraTec phono PreAmp to a separate slot.

De Lexicon Core 2 De Core 2 van Lexicon (voor PC/Mac).
4x analoog in en 8x analoog uit, S/P-dif plus Adat-interface, 24 bits.
De Core 2 voert de intensieve CPU-taken gedeeltelijk zelf uit.
Plm. € 622,-

Emagic Audiowerk 2 Deze production kit van Emagic is heel betaalbaar, semi-professioneel, en ook de software mag er zijn.
De Audiowerk 2 is Voorzien van 2 ingangen en 4 uitgangen (analoog en digitaal).
De bijgeleverde Logic Audio- en Zap software, MME- en ASIO-drivers maken er een krachtige set-up van.
Plm. € 236,-

Soundtrack Audio DSP24 Value De SoundTrack Audio DSP24 Value is een prima kaart voor de stevige gebruiker die voldoende heeft aan twee kanalen.
De kaart heeft een high performance 24 bit CODEC voor 96Khz recording.
De driverondersteuning biedt zowel MME, ASIO 2.0 als ook GSIF (GigaSampler & -Studio) zodat de kaart met alle vooraanstaande audiopakketten is te integreren.

De bijgeleverde ASIO 2.0 drivers van de SoundTrack Audio DSP 24 Value bieden 3ms latency bij 96kHz en 7/8ms bij 44.1/48kHz.
Voor gebruikers van moderne software synthesizers (zoals GigaSampler, GigaStudio of VST Plugins als PPG Wave of Model E) betekent dit dat ze nu geluiden in realtime kunnen afspelen of zelfs realtime effecten (bijvoorbeeld DirectX of VST plugins) kunnen gebruiken.

Specificaties:
De DSP24 Value heeft de volgende kenmerken.
ASIO 2.0 support beschikbaar (tot 3ms latency bij 96kHz)
GSIF support voor GigaSampler/-Studio
24bit/96KHz Opname en Weergave.
PCI- 2.1 Interface met Busmastering.
AK4524 CODEC
Digitale in/uit (optisch en coaxiaal) en MIDI in/out via de optionele bracket.
AC97 codec met CD-in, Aux-in en Line-out
Drivers voor Windows 98/ME/2000/NT4.0

AD omzetter:
Tulpstekkers achter op de kaart (2 kanalen).
De ADC heeft een enhanced dual bit architecture met een groot dynamisch bereik.
S/N : 90dB
Dynamic Range , S/N : 100dB
Input GA with + 18dB gain & 0.5dB step
Input DATT with -72dB att.
DA omzetter:
Tulpstekkers achter op de kaart (2 kanalen).
Deze DAC gebruikt een nieuw ontwikkelde geavanceerde multi bit architectuur.
24-bit 8x digitaal filter
SCF (switched capacitor filter)
S/N: 94dB
Dynamic Range, S/N : 110dB
De-emphasis voor 32, 44.1 & 48Khz sampling.
Output DATT with -72dB att.
(Prijs : € 214,50 !)

Optionele Bracket.
De optionele bracket is voorzien van digitale in- en uitgangen, zowel met optical en coaxiale connectoren.
Ook is er voorzien in MIDI in/uit door middel van speciale verloopkabels (meegeleverd).
De MIDI kabels zijn voorzien van een 5-polige contra (F) DIN-plug (ahum..).
Op deze plug kan door middel van CA8 MIDI apparatuur worden aangesloten (CA8 niet meegeleverd).

E-MU 1616M, ultieme geluidskaart

Mastering grade 24-bit/192kHz converters - the same A/D converters used in Digidesign's flagship ProTools HD 192 I/O Interface delivering an amazing 120dB signal-to-noise ratio
The ultimate portable system
- for recording, editing, mixing and virtual instruments
- use the E-MU 02 CardBus Card alone for its hardware-accelerated effects and premium stereo headphone/line output or together with the MicroDock M for complete analog and digital I/O flexibility
Hardware-accelerated effects - over 600 standalone and E-MU Power FX VST plug-in effects with no CPU overhead
PatchMixx DSP zero-latency hardware mixing and monitoring - with super-flexible patchbay - no external mixer needed
Ultra-portable MicroDock M offers 16 inputs/16 outputs plus MIDI I/O - everything from balanced analog and turntable inputs to ADAT and S/PDIF (switchable to AES/EBU)
Two E-MU XTC studio-grade, ultra-low noise preamps (-127dBu EIN) with analog soft limiter
- Mic/Line and true Hi-Z inputs via Neutrik connectors, 48V phantom power and 60dB of gain
Compatibility with most popular audio/sequencer applications
- ultra-low latency 24-bit/192kHz ASIO 2.0 and Stereo WDM drivers
E-MU Production Tools Software Bundle - includes Cakewalk SONAR LE, Steinberg Cubase LE and Wavelab Lite, Ableton Live Lite 4 for E-MU, IK Multimedia AmpliTube LE and T-RackS EQ, Minnetonka diskWelder BRONZE, SFX Machine LT, plus E-MU's Proteus X LE Desktop Sound Module - everything you need to create, record, edit, master and burn is in the box

I/O Configuration:
Two E-MU XTC Ultra-low Noise Mic/Line/Hi-Z Preamps with Soft Limiter and 48V Phantom Power (-129dBu EIN)
Four 1/4" Balanced Inputs
Six 1/4" Balanced Outputs
Turntable Input (w/ground lug and hardware RIAA preamp)
24-bit/192kHz ADAT In/Out (switchable to S/PDIF)
24-bit/192kHz coaxial S/PDIF Out (switchable to AES/EBU)
Two sets of MIDI In/Out
stereo 1/8" Speaker Outputs (configurable from stereo to 5.1)
Two Stereo Headphone/Line Outputs (one on card, one on MicroDock M)

E-DSP Hardware-accelerated Effects, Mixing and Monitoring:
E-MU's Digital Audio Systems feature the powerful E-DSP chipset, which features a hardware-accelerated effects processor with over 28 effects plug-ins (over 600 presets). This effects architecture is fully expandable, allowing you to add more effect plug-ins to your system as needed. E-DSP also provides zero-latency, hardware-based mixing and monitoring via the included PatchMix DSP mixer, delivering unmatched flexibility in routing audio between all of your physical and virtual (ASIO/WDM) inputs and outputs- no external mixer needed.
Prijs plm. € 440,-.

Inclusief:
Stereo Reverb Lite Reverb Compressor
Leveling Amp Chorus Flanger
Phase Shifter Frequency Shifter Distortion
Speaker Simulator Rotary Speaker Auto-Wah
Vocal Morpher 1-Band Para EQ 1-Band Shelf EQ
3-Band EQ 4-Band EQ Mono Delay 100
Mono Delay 250 Mono Delay 500 Mono Delay 750
Mono Delay 1500 Mono Delay 3000 Stereo Delay 100
Stereo Delay 250 Stereo Delay 500 Stereo Delay 750
Stereo Delay 1500

MX6fire 24/96 (dagje ouder en geen aanrader voor non-techneuten) PCI-board, ook gericht op AV functionaliteit 5:1.
3 analoge stereo outputs (3,5mm jack) - 24 Bit/96 kHz

1 analoge stereo input (3,5mm jack) - 24 Bit/96 kHz
2 analoge CD-Audio outputs (Molex, On-Board) - 24 Bit/96 kHz
1 analoge AUX input (Molex, On-Board) - 24 Bit/96 kHz
1 digitale CD-Audio TTL input (Molex, On-Board)
1 analoge stereo input (Cinch) on front module - 24 Bit/96 kHz
1 analoge stereo output (Cinch) on front module - 24 Bit/96 kHz
1 analoge stereo phono (MM, 6 mV ) input (Cinch) on front module- 24 Bit/96 kHz
1 analoge mono microfoon input (6,3mm jack) op de front module - 24 Bit/96 kHz
1 analoge stereo hoofdtelefoon output (6,3mm jack) op de front module - 24 Bit/96 kHz
1 digitale stereo in- and output (TOS-Link, optical) op de front module - 24 Bit/96 kHz
1 digitale stereo in- and output (Cinch, coaxial) op de front module - 24 Bit/96 kHz
1 MIDI in- and output (5-pin DIN) op de front module
Control range of : 9mV - 500mV
Output hoofdtelefoon : 60 mW
Bus master transfer supports 24bit 4byte mode (32bit)
Simultane opname en weergave van alle kanalen op 24bit/96kHz
24bit/96kHz AD converters met 100 dB dynamical range (S/NR)*
24bit/96kHz DA converters met 110 dB dynamical range (S/NR)*
24bit/96kHz stereo digitale input (S/PDIF with up to 24bit/96kHz)
24bit/96kHz stereo digitale output (S/PDIF with up to 24bit/96kHz)
Input control van de AD converters met +18dB in stappen van 0,5dB
Hardware met interne resolutie van 36bit !
VU-meter in het control panel (hardware basis)
"None-Audio" mode voor transmission van AC3 en DTS streams via digitale interface
Connectie optie voor microWAVE PC!, DXR and DXF, als alternatief voor de DMX 6fire 24/96 front module
Prijs € 245,-.

M-Audio Microtrack 24/96

Opnames maken op mp3 of wave, met een portable op 24 bit 96 Khz!
Met aparte, bijgeleverde stereo-microfoon, met fantoom.
Fantoom is 30V, even opletten dus, maar de meeste condensators hebben daar genoeg aan. Mijn setje 451's werkt prima.
Opslagmedium is een Compact Flash kaart, tot 6 Gig.

Specificaties:
2-channel WAV and MP3 recording and playback for pro recording, meetings, training, education and worship
storage via convenient CompactFlash or microdrives
immediate drag-and-drop file transfer to PC and Mac via USB 2.0 mini- connector
powered via USB, rechargeable lithium-ion battery or power supply (both included)
separate left and right input level controls with signal and peak indicators
professional balanced 1/4 TRS inputs with mic/line switch
dual microphone preamps with phantom power for studio microphones
1/8 TRS input with 5V power for use with stereo electret microphone (microphone included)
S/PDIF coaxial input for digital transfers
monitoring via RCA line outputs or 1/8 stereo headphone output
stereo output level control
large LCD for navigation and statistics
dedicated buttons for navigation, record, hold, pause, delete, menu, and power
includes software for editing and file format conversion
64MB CompactFlash card included
Battery Replacement Policy

MP3 recording: 96 to 320kbps at 44.1 or 48kHz
PCM recording: 16 or 24-bit at 44.1, 48, 88.2 or 96kHz
storage capacity: variable based on data rate and storage medium
battery life before recharge: 7 hours playback
4-5 hours recording via line in or dynamic microphone
3 hours recording with phantom power engaged

Input Level: -14dBV
Signal-to-Noise Ratio: -98dB, A-weighted
Dynamic Range: 98dB, A-weighted
THD+N: 0.003% (-90dB) -1dBFS, 1kHz
Channel-to-Channel Crosstalk (Bal): < -82dB
Frequency Response: 20Hz to 20kHz, +/- 0.5dB
Preamp Gain: >34dB
stereo electret condenser power: electret condenser power enable
Frequency Response: 20Hz to 20kHz, +/- 0.3dB 48kHz sample rate
Pre-amp Gain: > 55dB
Phantom Power: switchable phantom power
Line Outputs:
Maximum Output Level: +2dBV, unbalanced
Signal-to-Noise Ratio: -102dB, A-weighted
Dynamic Range: 102dB, A-weighted
THD+N: 0.00265% (-91.5dB) 1dBFS, 1kHz
Channel-to-Channel Crosstalk (Bal): < -100dB
Frequency Response: 20Hz to 20kHz, +/- 0.3dB 48kHz sample rate
Headphone Output
Maximum Output: -2.0dBV at THD < 0.02% into 32 ohms
Working Range: 16 ohms to 600 ohms
Prijs: € 440,-.

Audiophile 2496 24 Bit 96 kHz 4 in / 4 uit PCI Digital Recording Interface met MIDI

De Audiophile 2496 is een uitgebreide, en probleemloze kaart voor 4/4 multitrackrecording, analoge in/uit is beschikbaar via RCA jacks, 24-bit, 96kHz conversie, net als de populaire Delta 44 en Delta 66 kaarten.
Naast S/P-DIF in/uit beschikt de kaart ook over een MIDI in/uit !
De Audiophile 2496 heeft een digitale mixer/router.

Specificaties:
• 24-bit 96 kHz
• MIDI in/uit
• Digitale in/uit S/P-Dif
• S/R: D/A 104.0dB, A/D 100.4dB
• THD: minder dan 0.002%
• Frequentiebereik: 22Hz - 22kHz, -0.4,-0.4dB

Software:
• Krachtige digitale mixer, routing en monitoring.
• Inclusief Windows 98, ASIO/ASIO2, Mac, GSIF, DirectX and Windows 2000/XP drivers.

Systeemvereisten: (PC):
• Windows 98SE, 2000, ME, of XP
• Pentium III 500Mhz - (voor 96kHz werking)
• 256 MB of PC100 RAM - (voor 96kHz werking)
• UDMA EIDE of ATA 33/66 HDD
Kost plm. € 259,-.

Populair
Populaire kaarten zijn momenteel die van RME, Protools, Motu, Terratec en M-Audio. Het zijn allen moderne kaarten, voor heel redelijke prijzen. In doorsnee werken ze (minimaal) met 24/96 techniek, hebben minstens 2 in-, en 4 uitgangen, naast de digitale SP/Dif uiteraard.
Prijzen starten gemiddeld bij € 50,-.
USB (II, high speed) en -in toenemende mate- Firewire winnen sterk terrein, omdat de installatie meestal soepel verloopt. De breakoutboxen worden steeds fraaier en professioneler, en de digitale in/uitgangen zijn inmiddels gelukkig standaard. Ook fantoomvoeding voor een aantal kanalen is steeds vaker standaard, net als insertiepunten.
Steeds vaker zie je ook dat een midi in/uit is opgenomen. Dat is handig, want dat levert de minste kans op (timings)problemen t.o.v. andere kaarten.
Ook zie je steeds vaker de 'pipeline' van Adat terug, een optische in/uitgang, waarbij 8 kanalen ineens overgezet kunnen worden. Niet uitwisselbaar overigens met de normale SP/Dif, die 2 kanalen transporteert.

Prijzen (gezien op het net) :

Terratec DMX 6fire 24/96 met 5 1/4 breakoutbox € 199,-
M-Audio Delta 44, bal. 4in/4uit+breakout € 269,-
M-Audio Delta 66, bal. 4in/uit+breakout+sp/dif € 479,-
M-Audio Audiophile 24/96, 2in/2uit+sp/dif+midi € 159,-
M-Audio Delta 1010 LE, 8in/8uit+sp/dif+midi € 259,-
M-Audio Delta 1010, bal. 8in/8uit+breakout+sp/dif+midi € 899,-
M-Audio Delta 410, 2in/8uit+sp/dif+midi € 179,-
Alesis ADAT Edit software+PCI kaart € 529,-
Alesis AI3 analoog>adat converter € 679,-
Aardvark Direct Pro 24/96 € 860,-
Creamware T-DAT € 839,-
Hoontech DSP 2000 € 549,-
Motu 828 mk2 € 499,-
Digidesign AD IN € 445,-
Digidesign Audiomedia III € 519,- (nog steeds top)
Digidesign Digi 001 € 1423,-
Digidesign Expansion chassis € 350,-
Digidesign R1 Remote controller € 450,-
Echo Gina24 € 577,- (mooi)
Emagic EMI 2|6 USB, 2in/6uit+sp/dif € 542,-
Ensoniq PARIS 2 € 2466,-
Korg 1212 € 419,-
Sek'D Prodif plus € 448,-
Sek'D Siena € 515,-
Yamaha AX16AT 2x adat I/O € 219,-
Yamaha CBXd3 € 808,-
Yamaha DS2416 € 865,-
Yamaha SW1000XG € 655,-
RME ADI 648 € 1577,- RME Hammerfall LE € 319,- RME 96/8 € 289,-

Of 128 sporen digitaal...

Nog niet zo lang geleden had je in de studio een enorme analoge multitrack-recorder staan, die in staat was om op een 2 inch (...) band 24 individuele sporen weg te schrijven. De recorder had de afmetingen van een

flinke flipperkast en kostte zo tussen de vijfentwintig- en honderdduizend euro. Eén tape kostte minimaal honderd euro en daarmee kon je ruim 40 minuten opnemen. Een (half-jaarlijkse) servicebeurt voor een dergelijke machine kostte snel een driehonderd euro en kon niet voorkomen dat je ook nog zo af en toe een beroep moest doen op een (peperdure) 24 uurs storingsdienst.
Gelukkig staat de techniek niet stil. Het is nu mogelijk om voor beduidend minder geld een digitale 8 sporen machine te kopen die gemakkelijk uit te breiden is met één of twee extra units, zodat je voor een ongekend laag bedrag snel 24 sporen bij elkaar hebt. We praten hier over de (Alesis) ADAT-achtigen, waarbij data via een 16, 18 of 20 bits converter opgeslagen wordt op een S-VHS (of Hi8) bandje. Maximale opname duur : 90 minuten! Overigens, vergelijkbare recorders zijn ook verkrijgbaar van Tascam, Sony, Fostex, Akai en....... Studer (de V-eight, 20 bit, met downsampling/dithering faciliteiten).

Werk je met drie ADAT's, dan koppel je deze 19" apparaten eenvoudig aan elkaar tot een digitale 24 spoors multitrack-recorder . Het blijven in dat geval drie aparte units, maar ze starten synchroon op ('in sync') en zijn te bedienen vanaf één van de machines (de master).

Kun je met een machine minder af, dan koppel je deze gewoon af. Wil je 128 sporen digitaal (ja toch), dan sluit je 16 units aan. 16 Videocassettes erin, en draaien maar. De specs zijn heel behoorlijk; de 16 tot 20 bits converters zorgen bij een sample rate van 48 kHz (DAT norm) voor een lekker strak geluid.
Middels een BRC (de BIG remote control) kun je -in het geval van de Alesis- meerdere ADAT's centraal bedienen. Bovendien zorgt deze unit voor de meest gangbare synchronisatie naar andere recorders en video's. De classic- en XT Adat van Alesis genereren zelf helaas geen smpte of SPP, maar er zijn speciale kastjes (o.a. JL Cooper) die deze taak overnemen. Ze gebruiken daarvoor het interne syncspoor van de unit.
Alesis verkoopt een interfacekaart voor Windows en Mac, de Adat PCR, die in staat is via het optische digitale systeem (Adat Multichannel Optical Digital Interface, de lightpipe) de 8 kanalen van de Adatunit in de PC of Mac te laden. Deze kun je vervolgens bewerken met speciale editingsoftware.
Totale controle dus.

Een andere optie is de fantastische HD-unit van Alesis, de HD24. 24 Sporen 48/24 (of 96/24) op harde schijf, voor relatief weinig geld (vanaf € 1700,-). Erg populair, want deze degelijke machine is betaalbaar, slikt goedkope HD's en voelt erg analoog aan. De converters kunnen zich meten met de beste op de markt.
Nadeeltje is dat je veel HD's nodig hebt om snel te kunnen werken. Voor elk project een aparte HD, het backuppen (via ftp of andere HD) blijft een omslachtige en tijdrovende klus.
Ook Tascam en Fostex hebben vergelijkbare recorders uitgebracht (prijzen variëren tussen 3000 en 7000 euro).
Ik gebruik mijn HD24 met een aardige truck. Als ik in de buurt kom van 24 gebruikte sporen kopieer ik alle tracks via ftp naar de pc, open ze als song in Sonar, en sync hem via midi (mtc, of te wel midi time code) met de HD24. Daar kan ik de spoortjes weer wissen, en zo ontstaat eenvoudig een 48 sporen machine, die heel precies en storingsvrij werkt.

JoeCo

Op slechts 1 HE komt de JoeCo, een mooie en slimme, vooral compacte blackbox-recorder met maar liefst 24 sporen. Start desgewenst in op SMPTE, kan in 16 en 24 bits opnemen en leest elke gewenste wav-file in, desnoods van een stick. Hoe slim.
Specificaties staan boven elke verdenking, dit kan wel eens een bestseller gaan worden in de (semi) professionele opnamewereld. Enige nadeel is de relatief hoge prijs, want voor al dit lekkers moet wel betaald worden. Hoewel de exacte prijs nog niet duidelijk is, staat ie bij B&H voor 3800 dollar in de lijst. En dat betreft de basisversie, met 24 sporen (a-symmetrische) middels 3 D-subs. Andere versies zijn er ook, met o.a. symmetrische in- en uitgangen, AES-EBU, en met lightpipe. Er is ook een player leverbaar.

Specs:
SR: 44.1kHz, 48kHz, 88.2kHz of 96kHz
Bitdiepte: 16bit; 24bit
Interface: USB2 (waarom geen USB3?)
Media: USB2 hard disk (voorkeur 7200tpm)
USB2 flashdrive
Monitoring: 1 x jack
Afmetingen: 19 inch rack 1U, 425mm x 150mm x 44mm
Gewicht: 2.4kg

Control en synchronisatie
MIDI: 1 x 5-pin DIN MIDI timecode (MTC)
en MIDI machine control (MMC)
LTC: 1 x 1/4 jack
Frame rates supported: 30fps, 29.97drop fps,
29.97non-drop fps, 25fps, 24fps, 23.98fps
Machine control: 1 x 9-pin D, SONY PII protocol
Audio clock synchronisatie: 2 x RCA sockets
AES3 / SPDIF Format, ook voor communicatie naar slaves
Keyboard: 1 x mini DIN PS2 connector, 102 key
Power: 9V 16V dc (< 25W)

Input:
Levels: -10dBu OF +4dBu
Max input level: +22dBu = 0dBFS
A-D conversie: 24bit, 96kHz
106dB S/N, 96dB THD+N (typical A-weighted)

Outputs:
Levels: -10dBu OF +4dBu
Max output level: +22dBu = 0dBFS
D-A conversie: 24bit, 96kHz
106dB S/N, 94dB THD+N (typical A-weighted)

Allen & Heath ICE-16
Je verwacht het niet: A&H brengt een eigen HD-recorder op de markt, de ICE-16. Het ultieme studiomerk, vooral bekend van haar fantastisch klinkende mengtafels, beweegt zich nu ook op de markt van de digitale recorders.
Het is, in een notendop, een 16 track multitrackrecorder, of 16 kanaals interface naar je pc.
De ICE-16 biedt op firewire of usb-hs (interface naar pc/mac mode) maar liefst 16 sporen op 96/24 in Wave en kost desondanks minder dan 900 euro.
Je kunt er ook een usb-stick of HD op aansluiten, dan werk je met deze multitracker op max 24 bits - 48 KHz.
Even opletten, want werk je zonder pc, dan kun je alleen 16 tracks 'ineens' opnemen. Perfect om een live-act te registreren, maar dubbing behoort helaas niet tot de mogelijkheden. Wel jammer, dat reduceert de ICE-16 tot een (prima) 16 kanaals ad-converter, waar je ook nog een stick in kunt steken. In deze modus ontbreekt trouwens ook tijd-indicatie, je kunt alleen songs na elkaar opnemen, zonder dat je de tijden ziet die bij de opnames horen.
Je kunt de ICE-16 doorverbinden naar een volgende ICE-16 waardoor je naar behoefte het aantal sporen kunt uitbreiden. Mooi gedaan van A&H!
De rca's (tulpjes) op de achterzijde is misschien even wennen als outputconnector, maar dat heeft vast met de beperkte ruimte op de 1 HE te maken.

Ingangen: 16 x jack
Uitgangen: 16 x cinch, alsmede hoofdtelefoon uit
Formaat: 24 bit/96 kHz< (in interface mode), 24 bit/48 KHz bij usb-medium
Opnamemedium: via USB stick of HD
Power: ingebouwd netdeel
Hoogte: 1 HE

Maar zo kan het ook :

Compleet van Yamaha

Yamaha AW4416 Workstation
16- of 24-bits opnames op 16 sporen, met per spoor 8 virtuele tracks.
De ingebouwde mixer is afgeleid van de Yamaha 02-R. De bediening vraagt dus even wat gewenning, maar daarna kun je ermee toveren.
De interne harddisk heeft een maximale capaciteit van 64 Gb (maximaal 50.000 songs).
De AW4416 heeft alle professionele aansluitingen die je nodig hebt, plus ruimte voor een optionele cd-writer. Nadeel is soms, dat je weinig specifieke in/uitgangen hebt zoals insertiepunten. Je moet echt al het werk in het apparaat uitvoeren. Kan prima, maar realiseer je dat wel! Er even een externe galm of compressor bijhalen gaat niet eenvoudig.

Recente software, overzicht

Wave-editors
Protools (i.c.m. specifiek hardware)
SoundForge (V.10a) de stabielste, nu met 8 sporen (voor Dolby dvd)
Audition V.6.1 (veel opties, die vaak ook werken) (opvolger CoolEditPro) (werkt ook onder Vista/7 64)
Nuendo V.6 (Steinberg) (werkt ook onder Vista/7 64)
WaveLab V.7 (prima, wat gevoelig voor specifieke hardware)

Midi-sequencers (vaak met audio geïntegreerd):
Cakewalk V.11 en Sonar 7 (producer's tool)
Cubase VST en SX (veel hardware-ondersteuning!)
Rebirth V.5 (unieke sequencer)

Miditools
ARP appergiator, Rebirth synth/drums-emulator, plug-in's, etc.

Editing, plug-in's, overige:
Native Power pack (beste directX effect plug-in, o.a. perfecte galm)
Clean (Versie 3, effectieve wave-editing, anti klik&ruis)
MP3 toolbox, Steinberg BBox, DirectX V.9, DvDeo, Photoshop 8 nl

Brander software :
Nero (Versie 10)
EAC (prima, uitstekende audio-rips van CD!)
CdrWin (prima, recent Versie 6 eng.)
Clonecd (Versie 5.1.1.2)

Audio-branders :
Plextor (SCSI of IDE)
Lite-on (eveneens zeer goed, betaalbaar)
Philips, vanaf € 19,00
Sony DVD R/RW

Kijk voor scherpe prijzen en prima service ook eens op:

Baxshop

Keymusic

Music Produktiv

Harddiskrecording

Mobiel kan ook, met een laptopje (met dank aan Johan Slaghuis).

Aansluitingen

Software

CD-R

Wave-edit software

Meer harddiskrecorder-kaarten

Motu 828 mkII

Midiman Delta 44, Delta 66 en Delta 10/10 (LE)

Prijzen (gezien op het net) :

Of 128 sporen digitaal...

JoeCo

Compleet van Yamaha