Midi
Wat is midi?
Sequencing
Gezichten van midi
Aansluiten
Synchronisatie, smpte en spp
Master en slave



Midicommando's worden 'gemaakt' op een synthesizer of drumcomputer. Deze commando's of 'events' zijn een technische vertaling van alle acties die je op het toetsenbord uitvoert.
Ze zijn heel goed te vergelijken met computercommando's zoals we die in o.a. MS-Dos (de oerversie van Xp ;) kennen.
Een midi commando is bijvoorbeeld :
-Start
-Notenummer (welke noot)
-Note On of Note Off
-Velocity (luidheid)
-Tempo
-Aftertouch (effect bij doordrukken toets)
-Duration (duur van de noot)


Dergelijke commando's worden via de Midi-interface (die op elke moderne synthesizer zit) naar andere Midi-instrumenten gestuurd. Elke midi-interface heeft een INgang, UITtgang en THRU (doorgeef-uitgang), zie afbeelding.

Instrumenten kunnen met behulp van de aangeleverde Midi-commando's hun eigen klankbron triggeren, waardoor je dus met één toetsaanslag meerdere synthesizers (en dus klankbronnen) kunt aansturen.
In een midi-setup is dus een soort elektronische 'lopende band' bezig om alle midicommando's voortdurend (real time) heen en weer te sturen tussen de aangesloten midi-apparaten. Dat kan een keyboard, drumcomputer, mengtafel of sequencer (midi-recorder) zijn.
Niet elk apparaat reageert trouwens zo maar op alles wat voorbij komt. Het ontvangende midi-apparaat reageert alleen indien het op 'ontvangen' staat ingesteld voor een specifiek kanaal.
Zie het als een televisie, je kunt eigenlijk alle kanalen ontvangen, maar je kijkt er 'gericht' slechts naar één (tenminste, dat hoop ik voor je).
Deze 'gerichte' of 'selectieve' functie heet de POLY-mode. Er is ook een OMNI-mode, een instelling die er voor zorgt dat de synthesizer reageert op álle commando's die binnenkomen. Ideaal dus als je twee keyboards hebt en met één toetsaanslag twee apparaten (soundmodules) wilt triggeren. De grand-piano van Korg en de belletjes van Yamaha :)

Een aantal, zo niet de meeste synthesizers zijn 'multitimbraal', een werkwijze waarbij meerdere synthesizers in één kast geïntegreerd zijn.
Dit levert een krachtige setup op, want elke 'synthesizer' is apart aan te roepen over een eigen (geforceerd) midikanaal.
Het is dan ook mogelijk met één toets 8 verschillende geluiden te triggeren.
Als je dus een midi-file met meerdere sporen afspeelt op je sequencer (zie verder) reageert de synthesizer als een compleet orkest; gelijktijdig klinken drums- en baspartijen, aparte soloinstrumenten, etc. Het internet staat trouwens vol met mid-files.

Bouw je in een dergelijke synthesizer ook nog een sequencer in (elektronische midi-recorder), dan spreek je van een Workstation.
Korg was ooit de eerste met de M1; 8 synthesizers 'onder de klep', dubbele digitale effectsectie, drums en 16 sporen sequencer. Dat werd een hit dus.
Direct daarna volgden ook Yamaha en Roland, en inmiddels heeft elk merk wel z'n eigen workstation.








Sequencing

Nog leuker wordt het wanneer je de Midi 'events' (commando's) opneemt op een elektronische recorder, de zogenaamde 'sequencer'.
Het is eigenlijk een gewone recorder, met play-record-stop toetsen. Maar i.p.v. de muziek neem je de midi-commando's op. En die kun je vervolgens gemakkelijk editen. En weer afspelen, en weer editen, en weer afspelen, en ....
Er bestaan ook complete 'virtuele' midi-setup's, Reason is daar een mooi voorbeeld van.
Het programma heeft software synthesizer- en drumunits, die zich met de muis eenvoudig laten bedienen. Gevolg is een complete song, die je geheel naar je hand kunt zetten. Voordeel is, dat je geen dure hardware hoeft te kopen. De samples die Reason gebruikt klinken zonder meer goed.

Als je veel geluiden nodig hebt in een complexe song, kom je er misschien tekort. Als je geluiden wilt 'bijplaatsen', of als je er andersoortige geluiden bij wilt hebben, kun je de aanschaf van een module overwegen; een keyboard met alle functionaliteiten, maar zonder de toetsen.
De module kun je vanuit de software aansturen (bijvoorbeeld een sequencer) maar ook via een gewoon keyboard, of masterkeyboard.


Module, synthesizer zonder toetsen


Van elke gewone PC (ook een oudje..) maak je een uitstekende Midi-sequencer door er een goedkope computer midi-interface in te zetten. Die insteekkaarten, vaak op USB formaat, zijn verkrijgbaar vanaf zo'n 40,- euro.
Daarna heb je alleen nog de juiste sequencer-software nodig.
Dat kan Freeware of Shareware software zijn, maar ook 'budget'software zoals Cakewalk of Cubase.
Werkt dit eenmaal, dan kun je de partijen opnemen op de computer. Vervolgens ben je in staat om met de software deze partijen eindeloos te editen. Toontje hoger, bpm-etje sneller, andere klank, je kunt het zo gek niet bedenken of je kunt het uitvoeren. Neem je een Midi-drumstel op (dat kan ook dus), dan kun je met een zogenaamde Quantize-functie de drummer 'in de maat' zetten. Nooit meer een gevaarlijk 'zwevende' kick dus, of tombreaks die het nét niet zijn. Drummers die hun dag (of juiste hobby) niet hebben, kun je zo dus eenvoudig corrigeren, tot er loeistrakke partijen ontstaan.
Voorwaarde is in dat geval wel, dat er ingespeeld wordt op een click-track (elektronische metronoom). Niet elke drummer is daar gek op, maar strakke partijen zijn nu eenmaal het begin van elke goede song.
En de drummer hoeft niet persé te weten dat jij hem wat strakker in de maat gezet hebt, toch ?
Nog een interessante optie is het invoeren van een bepaalde groove, waarna de software timingen bedenkt die karakteristiek zijn voor een bepaalde stijl.







De vele gezichten van Midi

Binnen een midi-sequencer kun je de muziek op vele manieren benaderen. Zo is er een maat-, track-, event-, piano'roll'- en notescherm. Elke mode heeft een specifiek doel en afhankelijk van wat je op een bepaald moment wilt spreek je een van deze modes aan. Een overzicht.
Het 'diepste', of meest technische niveau is de event-mode, waarbij elke noot of controller wordt weergegeven door een omschrijving: nootnummer, aanslaggevoeligheid, duur, etc.
De muzikant zal dit minder aanspreken, maar de ware techneut kan in deze modus werkelijk toveren.
Duur, noothoogte, tijd, het kan allemaal gewijzigd worden alsof je in Word je tekst opmaakt. Zo eenvoudig dus.
De muzikant daarentegen zal graag de notemode gebruiken, omdat dit uiteraard aansluit bij zijn kijk naar muziek.
Je ziet dat de tijd wordt weergegeven in zowel maat als SMPTE.



De spil binnen elke sequencer is de trackview, waar alle opgenomen instrumenten (tegenwoordig midi én wave-file) worden weergegeven. Hier heb je directe toegang tot looping, mute, transponeren en volume/pan (allen midi).
Over het algemeen heb je honderden sporen tot je beschikking, omdat je niet met fysieke, maar met virtuele sporen werkt. De sporen zijn onderling in tijd te verschuiven (plus en min), zodat timing of effect gemakkelijk aan te brengen is (drums!)
Dit kan ook handig zijn als er een (te grote) delay tussen opnamerecorder en midisequencer bestaat.
In het volgende scherm de verschillende modes onder elkaar.


Het is niet nodig al deze schermen gelijktijdig open te hebben (daarvoor heb je eigenlijk een 27" monitor nodig. Beter (voor het overzicht) is het die schermen open te zetten, waar je op een bepaald moment behoefte aan hebt.
Tip: het is handig om op de opnamevloer ook de muzikant te voorzien van een bescheiden monitor, zodat deze daar kan meekijken wat er op midigebied zoal gebeurt. Let daarbij overigens wel even op de storingsfactor van de monitor, deze moet goed afgeschermd zijn (tegen elektromagnetische straling).

Een piano- en note mode
Een identieke track op twee verschillende manieren weergegeven.
In feite kun je binnen beide modi precies hetzelfde, maar bij het werken met de data zul je ongetwijfeld merken dat de ene je meer aanspreekt dan de andere.
Maar het gaat niet alleen om persoonlijke voorkeur.
Drums bijvoorbeeld, zijn visueel goed te volgen in de pianoroll-mode, omdat de blokjes keurig de verschillende instrumenten weergeven. In de notemode is vrijwel niet te overzien hoe de drumtrack is opgebouwd.





Software

Op midigebied is oneindig veel software te krijgen. Ook het internet staat bol van midisoftware.
Behalve reguliere software zoals sequencers en juke-boxes bestaan er ook programma's die zeer specifieke bewerkingen mogelijk maken.
Voorbeelden daarvan zijn o.a. de vele plug-in's, waarmee je professionele effecten zoals galm, compressie en eq (via DirectX) kunt importeren in je eigen midisoftware.
Maar ook klassiekers als de Vocoder (I Just Called..) zijn verkrijgbaar, o.a. van Steinberg.

Onderstaande midi-apergiator is een fraai voorbeeld van wat er mogelijk is met midi.
Stel een tempo in (of synchroniseer naar je sequencer), geef een aantal variabelen op en de apergiator maakt van je ene toetsaanslag een waar feest. In het juiste tempo wordt ritme gecreëerd waarbij allerlei boven- en ondertonen (figuurlijk) een geweldig imposant effect opleveren.
Een van de mooiste midi-toepassingen.






Aansluiten

Het aansluiten van alle Midi-apparatuur is voor een starter niet altijd even eenvoudig.
Midi-In, Out en Thru op zowel een synthesizer, drumcomputer en Midi-sequencer geeft een goede kans op een verkeerde aansluiting. En zelfs, als je alles correct aansluit heb je nog kans op 'dubbele noten' (Midi-echo) of beruchte Midi-vertragingen. Het schema geeft aan hoe je e.e.a. met elkaar kunt verbinden. Heb je dan nog last van ongewenste bijverschijnselen, probeer dan eens de LOCAL-ON uit te zetten op je masterkeyboard. Dat voorkomt vaak de 'dubbele noten' (Midi-echo) in je Midi-setup.










Midi, synchronisatie en sequencing

Synchronisatie is een bron van zowel vreugde als ergernis.
Vreugde, omdat je in staat bent recorders en sequencers met elkaar te laten communiceren, waardoor er Samen gewerkt kan worden. Ergernis, omdat deze communicatie een kritiek proces betreft; soms gaat het helemaal mis, waardoor midi-drums, keyboard en bas ineens een geheel eigen leven gaan leiden..
Aangezien er in de wereld verschillende types synchronisatie bestaan (vooral afkomstig uit de video- en audiowereld) was het nodig deze werelden naar elkaar toe te brengen. De audiomensen gebruiken graag midi (start, stop, Song Position Pointers) om hun apparatuur 'te syncen'. Ze denken immers vaker in maten: "de solo start in op de 13e maat".
De oudste synchronisatie-taal is echter SMPTE ('semptie'), afkomstig uit de Amerikaanse filmwereld. Het is een afkorting van 'Society of Motion Picture and Television Engineers'.
Smpte is opgebouwd uit uren-minuten-seconden-frames. De film- en videomensen eigen, want op de 14e minuut, de 3e seconde, in het 16 frame komt het pistoolschot voorbij..., synchroon aan het beeldframe dat op dat exacte moment het afvuren van de kogel laat zien.
Een zeer precieze notering dus, welke natuurlijk naadloos aansluit bij het beeldmateriaal dat ook opgebouwd is uit (24/25/30) frames per seconde.
Tegenwoordig is het mogelijk met beide systemen gelijktijdig te werken door allerlei slimme synckastjes van o.a. JL Cooper.
De masterrecorder genereert smpte en start daarmee een aantal slaves bijvoorbeeld de video en de midi-sequencer (PC, Apple of Atari). De midisequencer start in op de smpte en begint onmiddellijk S.P.P. en andere midicommando's te genereren. Hierdoor gaat de synthesizer spelen en start de drumcomputer in op de 'start' (of 'continue') van de sequencer.
Het duurt allemaal een seconde, maar daarna staat elk apparaat keurig in 'sync'. Meestal dan.

Het smpte signaal omvat UUR/MIN/SEC/FRAME. Een smpte-notatie ziet er zo uit : 00.00.02.06.

Midi kent een andere notatie, n.l. MAAT/TEL/TIK. Een midinotatie is bijvoorbeeld 2:02:240.








Welke taal?

Om een complexe setup te synchroniseren is inzicht in de te gebruiken technieken onontbeerlijk.
Je krijgt met WorldClock, Song Position Pointers, Midi en SMPTE te maken. Maar ook met synchronisers, SMPTE to Midi converters, mididelay, merger en thrubox. Vaak ook nog met apparaat-afhankelijke protocollen en technieken.
In de hele setup fungeert één apparaat (de pc-sequencer, Adat of pro-video) als master, alle anderen reageren als slave.
De master zendt meestal SMPTE uit, en andere apparaten die kunnen instarten op SMPTE doen dat.
Andere apparaten, die niet met SMPTE overweg kunnen, krijgen een van SPMTE naar Midi vertaald signaal (MTC of midi time code), waardoor ze toch kunnen instarten op de start-stop-continue en SPP van Midi.
Hoewel dit in technisch opzicht allemaal wel te volgen is, komen de problemen vooral voor als er eens timingsfouten optreden.
Als je geluid onder een filmpje zet (video is master) kan het zo maar gebeuren dat een dag later de geluiden 'opeens' een halve seconde te laat staan. En dan begint de uitdaging om de 'dader' op te sporen en het synchronisatieproces weer op orde te krijgen.